Glutenscreen logo

Het werkt en nu?

Het werkt en nu?

Laats gewijzigd op 3 oktober 2025

Van bewezen succes naar passende zorg voor alle kinderen
Glutenscreen werkt echt goed: met deze aanpak, het actief vragen naar coeliakie-gerelateerde klachten en laagdrempelig een sneltest op coeliakie-antilichamen inzetten op de consultatiebureaus, vinden wij zeven keer zoveel kinderen met coeliakie als met de oude methode (bij klachten een hulpverlener bezoeken die diagnostiek inzet). Daardoor krijgen kinderen veel eerder de diagnose en worden gezondheidsklachten voorkomen, zonder dat het veel extra kost.

Waarom is Glutenscreen er nog niet in heel Nederland?  

Dat is een goede vraag. Het lijkt inderdaad logisch om Glutenscreen op de consultatiebureaus eergisteren al landelijk in te voeren. Wat ons betreft doen we het zo snel mogelijk. Waarom, dat lees je op deze pagina en de FAQ hieronder.

Het is goed om te weten dat coeliakie tot voor kort, zowel in Nederland als wereldwijd, helemaal niet werd gezien als een veelvoorkomende aandoening. Pas toen duidelijk werd dat coeliakie bij 1 op de 50-100 personen voorkomt (en dus vaker dan gedacht) en zich veelal op kinderleeftijd ontwikkelt, zijn plannen gemaakt om kinderen hier vroegtijdig op te testen. Dat heeft uiteindelijk geleid tot een idee: het Glutenscreen-project.

Een idee uitwerken tot een volwaardig wetenschappelijk project dat op meerdere locaties plaatsvindt, vraagt om veel administratieve stappen en het verkrijgen van financiering. Daarna wordt er jarenlang onderzoek gedaan, waarna men de resultaten analyseert en publiceert in een wetenschappelijk tijdschrift. Dit hele traject kost veel tijd en inzet.

Toen bleek dat Glutenscreen succesvol was op zowel haalbaarheid, kosteneffectiviteit als acceptatie, hebben we contact gezocht met alle relevante instanties in Nederland. Deze organisaties zien de voordelen van de vroege opsporing naar coeliakie op de consultatiebureaus en zijn enthousiast om ermee aan de slag te gaan, maar worden deels beperkt door de bestaande wet- en regelgeving. Uiteindelijk kwamen we samen tot de conclusie dat politieke en mediabetrokkenheid nodig is om enkele barrières weg te nemen.

Glutenscreen in de media

Glutenscreen kreeg volop aandacht in de media, onder andere bij het 📺 NOS Journaal (14:06-16:32), het 📺 NOS Jeugdjournaal, 📻 NPO Radio en op ✍️ NOS.nl. Dit gebeurde precies in de dagen voordat de motie in de Tweede Kamer werd ingediend en in stemming werd gebracht. De media-aandacht heeft duidelijk gemaakt hoe relevant en urgent dit onderwerp is, en heeft geholpen om het publieke en politieke draagvlak te vergroten.

Tweede Kamer steunde de Glutenscreen motie

De volledige Tweede Kamer is vóór Glutenscreen. Nou ja, in de motie wordt het volgende verzocht aan de regering: …om te onderzoeken of het mogelijk is om glutenscreening op een kosteneffectieve wijze onderdeel uit te laten maken van de jeugdgezondheidszorgprotocollen. De regering heeft gereageerd (zie 'Brief van de regering) en wij zullen de Tweede Kamer op de hoogte houden van voortgang.

Brief van de regering aan de Tweede Kamer

De regering heeft 19 september 2025 een brief naar de Tweede Kamer gestuurd als reactie op de motie over Glutenscreen. Staatssecretaris Judith Tielen, die eerder deze motie indiende toen ze nog Kamerlid was, legt uit welke stappen nodig zijn om Glutenscreen landelijk in te voeren via de Zorgverzekeringswet. Dankzij het ondertekenen van het aanvullend zorgakkoord is nu een belangrijke stap gezet richting permanente en passende zorg voor kinderen met coeliakie.

Aanvullend zorgakkoord

Coeliakie is expliciet opgenomen in het Aanvullend Zorg- en Welzijnsakkoord dat op 8 september 2025 is ondertekend. Op pagina 38 van het akkoord staan onder de subkoppen ‘Domein overstijgend indiceren’, ‘Werking begrotingssystematiek’ en ‘Ontwikkelagenda’ concrete maatregelen genoemd, zoals risicostratificatie, preventie en screening – waaronder voor coeliakie.

Dit is van groot belang, want alle ondertekenende partijen hebben zich hiermee gecommitteerd aan de ontwikkeling en implementatie van de vroege opsporing van coeliakie op de consultatiebureaus. Zij kunnen hier dus daadwerkelijk op worden aangesproken, zeker in het licht van de recente Kamerbrief en de positieve resultaten zoals beschreven in de publicaties over Glutenscreen. Het opnemen van coeliakie in dit akkoord is volgens ons logisch. Glutenscreen is een schoolvoorbeeld van slimme passende zorg.

Volgende stappen Glutenscreen-team

Het team werkt al enige jaren hard. Waar we aan werken verandert wel steeds. De Kamerbrief en de vermelding in het aanvullend zorgakkoord maken het makkelijker. We kunnen met enige trots doorgaan met gesprekken met alle organisaties. Hoe kunnen we samen alle administratieve stappen snel doorlopen? Hoe snel hangt ook af van onze menskracht en (financiële) middelen. We zetten ook (met steun) het glutenscreeningprogramma in bestaande regio's voort, breiden het uit naar nieuwe regio’s en verbeteren waar nodig de aanpak. Ook bereiden we alvast de landelijke uitrol voor met draaiboeken en geleerde lessen. 

Veelgestelde vragen

  • Vinden jullie echt 7 keer meer kinderen met coeliakie?

    Laatst gewijzigd op: 02-10-2025

    Ja, uit de studie blijkt dat met een eenvoudige sneltest op het consultatiebureau maar liefst zeven keer meer kinderen met coeliakie worden opgespoord. Vroegtijdige herkenning voorkomt jarenlange klachten, onnodige ziekenhuisbezoeken, schooluitval en onzekerheid rondom de diagnose. Bovendien blijkt uit het wetenschappelijk onderzoek dat deze aanpak kosteneffectief is: vroege opsporing zoals in Glutenscreen uitgevoerd, bij klachten testen, levert 4,33 QALY’s (quality-adjusted life years) op en is in verhouding relatief goedkoop vergeleken met de baten voor de volksgezondheid.

    Publicatie in Gastroenterology > Long-Term Cost-Effectiveness of Case Finding and Mass Screening for Celiac Disease in Children

  • Eén onderzoek is toch géén onderzoek? Hoe sterk is het bewijs?

    Laatst gewijzigd op: 02-10-2025

    De resultaten van de Glutenscreenstudie zijn wetenschappelijk significant en worden als een doorbraak gezien. Het onderzoek is uitgevoerd door gerenommeerde instellingen (LUMC, JGZ Kennemerland, NCV) met steun van ZonMw. De gevonden gezondheidswinst, het hoge aantal opgespoorde gevallen en de kosteneffectiviteit zijn overtuigend aangetoond, in een representatieve regio voor Nederland. De methode is bovendien praktisch haalbaar en goed ontvangen door ouders en (zorg-)professionals. Toekomstige data uit onder meer Italië kunnen de praktijk op termijn mogelijk nog versterken, maar de huidige resultaten rechtvaardigen al landelijke invoering.

  • Waarom testen we niet álle kinderen van 1-4 jaar?

    Laatst gewijzigd op: 02-10-2025

    In theorie zou screening van alle kinderen (zonder voorafgaande selectie op basis van klachten/symptomen) mogelijk zijn. In Italië wordt die route onderzocht. Toch zijn er medisch-ethische overwegingen: coeliakie kent zeer uiteenlopende symptomen, waardoor bij sommige kinderen de ziekte makkelijk gemist kan worden met alleen een vragenlijst. Screening van álle kinderen betekent echter ook dat je veel kinderen onnodig zou testen. Daarnaast is de voorspellende waarde van de vragenlijst beperkt, maar in combinatie met de POC-test (Point Of Care/sneltest) zijn de uitkomsten significant beter. Het blijft belangrijk om een goede balans te vinden tussen brede opsporing, belasting voor kinderen en kosten. Mochten de resultaten uit Italië uiteindelijk aantonen dat het testen van álle kinderen inderdaad net zo effectief is als Glutenscreen nu — bijvoorbeeld als blijkt dat ook daar zeven keer meer kinderen met coeliakie worden gevonden, of zelfs nog iets meer — dan kunnen we altijd overwegen om het beleid in Nederland aan te passen en álle kinderen te testen. Het zou dan geen Glutenscreen worden maar een bevolkingsonderzoek en daar zijn we in Nederland heel terughoudend mee. Maar om te wachten op Italië en dan die afweging wel of niet te maken is lastig te verdedigen. Met Glutenscreen kunnen we vroegtijdig zeven keer meer kinderen vinden en gezondheidsschade voorkomen.

  • Werkt de klachten-vragenlijst goed?

    Laatst gewijzigd op: 02-10-2025

    De klachtenvragenlijst is een hulpmiddel om coeliakie op te sporen, maar door het uiteenlopende klachtenpatroon is de voorspellende kracht beperkt. Veelvoorkomende symptomen zoals een opgeblazen buik worden sneller gesignaleerd dan andere uitingsvormen. Toch is de vragenlijst gevolgd door de POC-test, zeer waardevol. Bij een positieve test volgt als een laboratoriumonderzoek. Met die werkwijze vinden we zeven keer meer kinderen vroegtijdig. Bij landelijke invoering wordt zorgvuldig gekeken of minder vragen gesteld kunnen worden of dat deze anders geformuleerd moeten worden.

    Kan de vragenlijst beter? Misschien wel een beetje. Sommige symptomen zijn namelijk subtiel of atypisch, waardoor zij niet direct worden geassocieerd met coeliakie en makkelijker gemist kunnen worden. Daarnaast kan het klachtenpatroon per kind sterk variëren, wat het stellen van een goede diagnose complex maakt. Door meerdere instrumenten te combineren, zoals point-of-care testing en aanvullend labonderzoek, wordt de kans op vroegtijdige herkenning en behandeling aanzienlijk vergroot. Ook biedt dit ruimte voor betere monitoring en evaluatie van de effectiviteit van de screening in de praktijk, zodat de methodiek verder verfijnd kan worden. Op die manier wordt recht gedaan aan zowel de diversiteit van klachten als aan het belang van betrouwbare opsporing, en wordt voorkomen dat kinderen onterecht uitsluitsel krijgen over hun gezondheid.

  • Maar jullie sporen toch niet alle kinderen met coeliakie op?

    Laatst gewijzigd op: 02-10-2025

    Glutenscreen draagt op nationaal niveau aanzienlijk bij aan een verbeterde opsporing van coeliakie, hoewel een aantal kinderen in eerste instantie mogelijk onopgemerkt blijft. Sommige kinderen worden (nog) niet getest op de consultatiebureaus of ontwikkelen na het 4e levensjaar de ziekte. Dit benadrukt het belang van aanvullend onderzoek. De implementatie van Glutenscreen vormt echter een enorme vooruitgang; het feit dat mogelijk enkele gevallen niet direct worden gedetecteerd is geen logische reden om af te zien van invoering en zo niet 7 keer meer kinderen en hun ouders te helpen.

  • Is het beter om alle kinderen te testen dan alleen symptomatische kinderen?

    Laatst gewijzigd op: 02-10-2025

    Glutenscreen spoort zeven keer meer kinderen met coeliakie op dan voorheen. Het is niet bewezen dat het testen van alle kinderen tot hogere aantallen leidt. Daarnaast zijn er bezwaren tegen het testen van asymptomatische kinderen vanwege mogelijke onnodige belasting. In Italië wordt landelijke screening van alle kinderen ingevoerd, maar zij moeten eerst veel logistieke uitdagingen oplossen. Nederland zou op termijn haar beleid kunnen aanpassen als resultaten uit Italië positief zijn. Maar het is niet logisch, los van de ethische en praktische bezwaren om iedereen te testen, daar op te wachten. Wij kunnen nu al met Glutenscreen zeven keer meer kinderen helpen.  

  • Kan het testen op coeliakie niet bij de huisarts?

    Laatst gewijzigd op: 02-10-2025

    De JGZ heeft een unieke positie (niet alleen in Nederland, maar ook in de hele wereld): bijna 98% van alle kinderen in Nederland komt op het consultatiebureau. Huisartsen zien kinderen meestal pas wanneer er klachten zijn, terwijl coeliakie zich vaak sluipend ontwikkelt. Door het actief vragen naar klachten en laagdrempelig te testen op coeliakie in de JGZ kan de ziekte veel eerder worden opgespoord, vóór duidelijkere/ernstige klachten ontstaan. Zo wordt veel persoonlijke en maatschappelijke schade voorkomen.

    De samenwerking met huisartsen blijft wél belangrijk, bijvoorbeeld voor vervolgdiagnostiek en begeleiding na een positieve test. De ziekte is bij 1 positieve bloedtest nog niet bewezen en moet volgens geldende richtlijnen worden vastgesteld. Hiervoor zal doorverwijzing naar de kinderarts plaatsvinden.

    De ziekte ontwikkelt zich echter ook na het vierde levensjaar, waarbij huisartsen de eerste contactpersonen zijn. Zij zouden bij coeliakiegerelateerde klachten laagdrempelig diagnostiek moeten kunnen inzetten om coeliakie tijdig op te sporen. Dat gaan we met enkele huisartsen verkennen.

  • Komt echt 98% van alle kinderen bij de JGZ?

    Laatst gewijzigd op: 02-10-2025

    Ja, vrijwel alle kinderen in Nederland komen tijdens hun jeugd in aanraking met de JGZ, via het consultatiebureau of de schoolarts. Dit maakt de JGZ bij uitstek geschikt voor landelijke implementatie van Glutenscreen, met een brede en inclusieve benadering die geen enkel kind uitsluit.

  • Kan het zonder de nieuwe POC test?

    Laatst gewijzigd op: 02-10-2025

    De test is eenvoudig toe te passen, snel uit te voeren en kan op het consultatiebureau worden gedaan. Zonder deze mogelijkheid zouden jeugdgezondheidszorgartsen mensen moeten doorverwijzen naar de huisarts of kinderarts voor bloedafname. Wanneer de test positief is, volgt er altijd een tweede test. Deze vindt vervolgens plaats bij de huisarts of kinderarts.

  • Is die Point-Of-Care (POC)-test betrouwbaar?

    Laatst gewijzigd op: 02-10-2025

    Uit dit onderzoek, maar ook uit eerder onderzoek, blijkt dat de POC-test zeer betrouwbaar is voor het opsporen van kinderen met een hoge verdenking op coeliakie. Voor de diagnose moet altijd een tweede bloedtest en in sommige gevallen ook een dunne darmbiopt uitgevoerd worden. De huidige resultaten tonen aan dat de POC-test bij kinderen van de algemene bevolking zeer betrouwbaar is. Significant meer jonge kinderen worden zo tijdig opgespoord met coeliakie (zie Vinden jullie echt 7 keer meer kinderen met coeliakie).

    Zie ook: E-Healthcare for Celiac Disease—A Multicenter Randomized Controlled Trial

  • Wat zijn de langetermijneffecten van vroege opsporing naar coeliakie?

    Laatst gewijzigd op: 02-10-2025

    De langetermijneffecten van vroege opsporing van coeliakie zijn duidelijk uit te leggen. Wanneer de ziekte tijdig wordt ontdekt en een glutenvrij dieet eerder wordt gestart, worden ernstigere klachten en een zoektocht naar de diagnose voorkomen. Bovendien leidt vroege opsporing tot minder ziekenhuiskosten, minder schooluitval en betere kansen voor kinderen om  te kunnen ontwikkelen en groeien. Nederland kent een unieke situatie waarin nagenoeg alle kinderen (tot 4 jarige leeftijd) bij de JGZ komen; hierdoor kan men breed en effectief testen op coeliakie zonder kinderen uit te sluiten.

    Wij krijgen af en toe de vraag of we de langetermijneffecten kunnen bewijzen. Het is natuurlijk nooit keihard bewijsbaar wat de volledige langetermijneffecten zijn zonder eerst een landelijke uitrol en langdurige monitoring. Om echt onomstotelijk te kunnen aantonen hoe groot de gezondheidswinst is, moet je het beleid immers minstens tien of twintig jaar op grote schaal uitvoeren en volgen.

    Toch is het aannemelijk dat de persoonlijke én maatschappelijke winst aanzienlijk zijn, juist doordat kinderen niet onnodig lang met klachten blijven rondlopen en vervolgschade sterk wordt beperkt.

  • Hoe en in welke wet organiseren we passende zorg voor Glutenscreen?

    Laatst gewijzigd op: 02-10-2025

    In Nederland kennen we vier zorgwetten, waarvan er twee relevant zijn voor Glutenscreen:

    • De Zorgverzekeringswet (Zvw) – gericht op curatieve zorg
    • De Wet publieke gezondheid (Wpg) – gericht op preventieve zorg 

    Glutenscreen past binnen beide. Het is passende zorg: effectief, laagdrempelig en bewezen kostenefficiënt. Hoe het precies gefinancierd wordt, maakt ons niet uit — zolang we maar op tijd meer kinderen vinden.

    Waarom dit onderscheid belangrijk is?

    • Preventieve zorg voorkomt ziekte of spoort die vroegtijdig op, bijvoorbeeld via voorlichting of screening.
    • Curatieve zorg komt pas in beeld als iemand al klachten heeft: dan wordt behandeld om de gezondheid te herstellen.

    Glutenscreen is een preventieve interventie met curatieve impact. Door kinderen vroeg te testen op coeliakie, voorkom je klachten, gezondheidschade en langdurige en belastende zoektochten naar de juiste diagnose. De Tweede Kamer heeft inmiddels de motie aangenomen om te onderzoeken of Glutenscreen kosteneffectief landelijk ingevoerd kan worden via de jeugdgezondheidszorg. 

    Voor nu lijkt financiering via de Zorgverzekeringswet route het meest waarschijnlijk. Zie de Kamerbrief. Dat is wat ons betreft prima — via welke wet het geregeld wordt is voor ons van secundair belang, als deze passende zorg maar geboden wordt.

  • Is landelijke uitrol niet te duur?

    Laatst gewijzigd op: 02-10-2025

    De kosten voor landelijke uitrol van Glutenscreen vallen in het niet bij de gezondheidswinst en de besparingen die vroege opsporing naar coeliakie met zich meebrengt. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat deze methode kosteneffectief is: je voorkomt dure ziekenhuisopnames, langdurige behandelingen en maatschappelijke kosten door uitval op school of werk. Hoewel het een investering vraagt om het landelijk op te zetten, verdient die investering zichzelf ruimschoots terug door gezondere kinderen en lagere zorglasten op de lange termijn.

    Publicatie in Gastroenterology > Long-Term Cost-Effectiveness of Case Finding and Mass Screening for Celiac Disease in Children

  • Wat is de tijdlijn?

    Laatst gewijzigd op: 02-10-2025

    Deze tijdslijn geeft in vogelvlucht de belangrijkste ontwikkelingen weer in de vroege opsporing van coeliakie in Nederland, van het eerste besef tot aan de recente landelijke beleidsdoorbraken.

    2025 — Kamerbrief:
    o De minister stuurt een Kamerbrief waarin het belang van landelijke uitrol en structurele financiering van Glutenscreen wordt erkend.

    2025 — Aanvullend Zorgakkoord:
    o Coeliakie bij kinderen wordt expliciet opgenomen in het aanvullend zorgakkoord. Weliswaar voor in de (nabije) toekomst.

    2025 — Unanieme Motie Tweede Kamer:
    o De Tweede Kamer stemt unaniem vóór landelijke implementatie van Glutenscreen.
    o motie

    2025 — Wetenschappelijke publicaties o.a. Pediatrics

    2024 — Aandacht NOS Journaal:
    o Het NOS Journaal besteed uitgebreid aandacht aan de positieve resultaten van Glutenscreen, wat leidt tot groeiende maatschappelijke bewustwording.
    o 📺 NOS Journaal (14:06-16:32)
    📺 NOS Jeugdjournaal
    📻 NPO Radio
    ✍️ NOS.nl

    2022 — Onderzoeksresultaten:
    o Wetenschappelijke studies bevestigen de betrouwbaarheid en kosteneffectiviteit van de POC-test en het Glutenscreen-programma.

    2018 — JGZ & Vroege Opsporing:
    o Het idee landt dat de jeugdgezondheidszorg (JGZ) een sleutelrol kan spelen in vroege opsporing naar coeliakie tijdens reguliere controles bij jonge kinderen.

    2013 — Ontstaan Glutenscreen-initiatief:
    o Een groep gedreven professionals en ouders start het Glutenscreen-initiatief, gemotiveerd door de wens om kinderen niet langer onnodig ziek te laten zijn.

  • Eén onderzoek is toch géén onderzoek? Hoe sterk is het bewijs?

    Laatst gewijzigd op: 07-10-2025

    De resultaten van de Glutenscreen-studie zijn wetenschappelijk significant en worden als een doorbraak gezien. Het onderzoek is uitgevoerd door gerenommeerde instellingen (LUMC, JGZ Kennemerland, NCV) met steun van ZonMw. De gevonden gezondheidswinst, het hoge aantal opgespoorde gevallen en de kosteneffectiviteit zijn overtuigend aangetoond, in een representatieve regio voor Nederland. De methode is bovendien praktisch haalbaar en goed ontvangen door ouders en (zorg-)professionals. Verdere data uit onder meer Italië kunnen de onderbouwing op termijn nog versterken, maar de huidige resultaten rechtvaardigen al landelijke invoering.

    Publicaties